Boşandığı eşiyle yaşayanın maaşı kesilir mi?

MEMURLAR-ÖZEL İÇERİK- BÜNYAMİN ESEN- Okurumuz Naciye S. soruyor: “Komşumun resmi nikâhlı kocası 2009 yılında vefat etti. Ölen kocasından halen dul maaşı alıyormuş. Şuanda başka bir adamla imam nikâhlı olarak yaşıyorlar. Başkasıyla yaşayan dul kadınların maaşı kesiliyormuş dediler. SGK’ya şikâyet etsem maaşı kesilir mi?”

Sayın okurum, sosyal güvenlik sistemimizde kız çocuklarına vefat eden ana ya da babası üzerinden, halk arasında “yetim maaşı” denilen “ölüm geliri” ya da “ölüm aylığı” bağlanabilmektedir. Yetim maaşı mali destekten yoksun kız çocuğuna sağlanmış bir haktır. Kendisine maaş kalan kişi sigortalı olarak yahut yabancı ülke mevzuatına tabi olarak çalışmadığı veya kendi çalışmasından dolayı gelir veya aylık almadığı sürece maaş almaya devam eder. Ana babasından emekli sandığı aylığı kalanların maaşları ise bu hallerde de devam eder. Ancak bu kişi emekli olursa yetim maaşı kesilecektir.

 Yetim Maaşı Eski Eşle Yaşanırsa Kesilir

Bir başka şart da yetim kız çocuğunun sonradan evlenmemesidir. Yetim maaşı alan kadın evlenirse maaşı kesilir. Yetim maaşı almakta iken evlenen kişilere halk arasında “çeyiz parası” olarak bilinen “evlenme ödeneği” şeklinde 24 aylık maaşı peşin olarak verilir. Eğer tekrar boşanır ise, peşin aldığı 24 aylık süre dolduktan sonra maaşını almaya devam eder.

Yetim maaşı alan kişilerden boşanmış oldukları eski eşiyle ayni çatı altında, birlikte yaşamaya başlayanların bu durumu SGK tarafından tespit edilirse maaşları kesilir. Burada dikkat edilmesi gereken şey kadının “eski eşi” ile birlikte yaşamasıdır. Eski eşinden kastedilen resmi nikâh ile evlenip daha sonra mahkeme kararı ile boşandığı kişidir. Şahıs birden çok kez evlenmişse boşanmış olduğu eski eşlerinden biriyle birlikte yaşıyor olması maaşının kesilmesi için yeterlidir.

Dul Maaşı Önceki Koca İle Yaşıyorsa Kesilir

Sosyal güvenlik sistemimizde verilen bir başka hak ise dul maaşıdır. Bir kişinin erkek ya da kadın olduğuna bakılmaksızın, eşi resmi nikâhlı oldukları dönemde vefat etmişse eski eşinden dolayı dul maaşı hakkı verilir.

Halk arasında bilindiğinin aksine bu maaş, yalnızca dul kadınlara verilmez, eşi vefat eden erkeklere de halk dilinde “dul maaşı” olarak bilinen ölüm aylığı verilir. Dul aylığı kişi sigortalı olarak çalışsa veya kendi çalışmasından dolayı emekli olsa bile devam eder, tek şart kişinin evlenmemesidir.

Birden çok evlilik yapmış olanların durumunu ele alalım: Eğer ölen eski eşlerinden birinden kalan dul maaşını alan kişi yeniden evlenirse maaşı kesilir. Bu kişinin tekrar maaş almak için boşanması ve boşandığı eski eşlerinden biriyle birlikte ayni çatı altında yaşamaya devam etmesi halinde, bu durum SGK tarafından yapılacak denetimde tespit edilirse maaşı kesilecektir.

 Aldıkları Tüm Maaşlar Geri Alınır

Maaşları boşandığı eşiyle birlikte yaşadığı için kesilen dul yada yetim aylığı alanların eski eşiyle birlikte fiilen yaşadıkları dönem boyunca aldıkları tüm maaşlar ve bu dönemde aldıkları sağlık yardımlarının parası SGK tarafından geri istenilir.

Yetmez, SGK bu kişiler hakkında 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 158 inci maddesi gereğince nitelikli dolandırıcılık suretiyle kamuyu zarara uğratmak suçundan suç duyurusunda bulunur. Bu kişilere ağır ceza mahkemelerinde üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ve suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olmamak üzere beşbin güne kadar adli para cezası talebiyle kamu davası açılır.

Son Yargıtay kararları sonrasında SGK’nın suç duyuru uygulamasını değiştirmeyi düşündüğüne dair haberler kamuoyunda yer aldı. Ancak bunun için Sosyal Güvenlik Kurumu Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te değişiklik gerektiğinden halen bir değişiklik olmamış bulunmaktadır.

 Eski Eşinden Başkası İle Yaşayanın Maaşı Kesilmez

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 56 ncı maddesinde “Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır.” demektedir.

Görüleceği gibi kanun “boşandığı eşiyle” birlikte yaşamama şartı aramıştır.

Komşunuz eski eşi ile birlikte değil, başka bir adamla birlikte yaşadığını söylemişsiniz. Bu yüzden şikayet etseniz bile maaşı kesilmeyecektir. Şahsın eski eşi dışında biri ile birlikte yaşaması maaşının kesilmesini gerektirmez. Bu durumun hukuki adalet açısından doğruluğu tartışılsa da mevcut yasal uygulama bu şekildedir.

Yargıtay Kapsamlı İnceleme İstiyor

Yeri gelmişken anlaşmalı boşanmalar ile ilgili yüksek yargının tavrına kısaca değinmekte yarar var.

Anlaşmalı olarak boşananların maaşının kesilmesi konusu daha evvel Anayasal yargıya konu olmuş ancak Anayasa Mahkemesi söz konusu hükmün anayasaya uygun olduğuna hükmetmiştir (Anayasa Mahkemesi'nin 26.01.2011 gün ve 2008/109 Esas, 2011/25 Karar sayılı ilamı).

Yargıtay ise anlaşmalı olarak boşananlar ile ilgili denetim ve araştırmanın kapsamlı olarak yapılması gerektiğini söylemektedir. Yargıtay kapsamlı araştırma yapılmadan  ve sonucunda gerçekten anlaşmalı olarak boşanadığı anlaşılmadan maaşın kesilmemesi gerektiğini; ancak yapılan kapsamlı araştırma soncu boşandıktan sonra da karı-koca hayatı yaşamaya devam ettikleri anlaşılanların maaşının kesilmesi gerektiği görüşündedir (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, 2011/3204 Esas, 2012/7564 Karar sayılı ilamı, benzer birçok Yargıtay kararı bulunmaktadır). Başka bir deyişle ayrıntılı araştırma sonucunda eski eşiyle karı-koca hayatı yaşamaya devam ettikleri sağlam delillerle anlaşılanların her halükarda maaşları kesilecektir.